Prawa zwierząt

Prawa zwierząt powstały po to, aby zwierzęta miały szansę żyć w godnych warunkach spełniających ich potrzeby bytowe, a ludzie traktowali je z należytym szacunkiem.  Fakt, że jesteśmy zdolni to abstrakcyjnego myślenia i przewidywania konsekwencji swoich czynów sprawia, że naszym obowiązkiem jest zapewnienie bezpieczeństwa i godnego życia zwierzętom, które przysługują nam się na wiele sposobów.

Ogólnie pojęcie dobrostanu odnosi się do jakości życia z perspektywy pojedynczego zwierzęcia. Tyczy się to nie tylko do zdrowia i warunków fizycznych, ale także samopoczucia psychicznego i możliwości wyrażania naturalnych zachowań.

Wrażliwość to ważne pojęcie w kontekście dobrostanu zwierząt. Definiowana jest jako uczucia, które mają znaczenie. Wiele uczonych sugeruje, że zwierzęta odczuwają i mają świadomość swojego środowiska oraz że potrafią dokonywać wyborów. Wrażliwość obejmuje zdolność zwierzęcia do odczuwania pozytywnych i negatywnych stanów afektywnych - emocji i innych uczuć, takich jak głód i pragnienie, w tym bólu. Faktem oczywistym jest że zwierzęta dążą do doświadczeń pozytywnych i unikają negatywnych.

Aby zobrazować inteligencję, zdolność do logicznego myślenia i komunikacji między sobą różnych zwierząt, warto przytoczyć kilka faktów na temat gatunków używanych do hodowli przemysłowych.

Świnie
- potrafią rozpoznawać otaczające ich środowisko już dzień po urodzeniu
- są w stanie odróżniać od siebie tak samo ubranych ludzi
- potrafią nauczyć się wykorzystywania lustra do poszukiwania jedzenia.

Krowy
- mają swoich ulubionych współtowarzyszy i potrafią zapamiętać do 50 innych zwierząt
- cielęta potrafią rozpoznawać twarze osób, które się nimi zajmują
- wydają się być świadome emocji innych zwierząt, np. jedzą mniej, kiedy ich partner jest chory

Kury
- potrafią kontrolować emocje i je okazywać
- gdy cierpią, wybierają mniej atrakcyjne, ale zawierające leki pożywienie
- potrafią ominąć przeszkody, aby mieć możliwość wzięcia kąpieli w piasku albo zbudowania gniazda
- komunikują się ze sobą za pomocą swojego „języka” sygnałów

Unia Europejska już od ponad 40 lat podejmuje aktywne działania w zakresie ochrony praw zwierząt – dzięki temu dobrostan w krajach członkowskich utrzymywany jest na bardzo wysokim poziomie. Stale opracowywane są i powstają nowe systemy podwyższonego dobrostanu, poprawiające standardy utrzymywania zwierząt.

Pierwsze przepisy UE w sprawie ochrony zwierząt hodowlanych pochodzą już z lat 70-tych. Dyrektywa z 1998 r. dotycząca ochrony zwierząt hodowlanych ustanowiła ogólne normy ochrony wszystkich zwierząt hodowanych w celu produkcji żywności, wełny, skóry, futra lub w innych celach - w tym ryb, gadów i płazów.

Zwierzęta posiadające swoje prawa to nie tylko gatunki towarzyszące człowiekowi na co dzień czy utrzymywane w celach produkcyjnych. Litera prawa chroni i reguluje postępowanie dotyczące zwierząt dziko żyjących, włączając w to nawet owady.

500 gatunków dzikich ptaków naturalnie występujących w UE jest chronionych przez dyrektywę w sprawie ochrony dzikiego ptactwa, a dyrektywa w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory ma chronić rzadkie, zagrożone lub endemiczne gatunki zwierząt i charakterystyczne typy siedlisk.

Niezwykle ważnym elementem naszego środowiska są owady, na które na co dzień nie zwracamy może większej uwagi. Z uwagi na ich nieocenioną działalność, w 2018 roku powstała inicjatywa UE na rzecz owadów zapylających do walki ze spadkiem liczby dzikich owadów zapylających, zwłaszcza pszczół. Szczególną uwagę należałoby poświęcić ochronie lokalnych i regionalnych gatunków pszczół, co wpływa pozytywnie również na bioróżnorodność.

Przepisy ograniczają także polowania na wieloryby i delfiny, obowiązuje również moratorium na wielorybnictwo komercyjne. Kolejne rozporządzenie reguluje i zakazuje handlu produktami z fok.

UE stworzyła ramy prawne odnośnie badań na zwierzętach w procesach opracowywania nowych leków, badaniach fizjologicznych czy testowaniu dodatków do żywności lub chemikaliów. Przepisy te są oparte na „zasadzie trzech Z”:

• zastąpienie - promowanie alternatywnych metod

• zmniejszenie - próba wykorzystania mniejszej ilości zwierząt do tego samego celu

• złagodzenie - zminimalizowanie bólu i cierpienia

Testowanie kosmetyków na zwierzętach i wprowadzanie do obrotu takich produktów jest zabronione w UE. Unia nawołuje także do podążenia swoim śladem innych kontynentów.

Można więc powiedzieć, że zwierzęta z każdej grupy i każdego możliwego środowiska życia zostały uwzględnione w miarę możliwości podczas opracowywania wyżej wymienionych zasad.

Podstawą rozważań na temat dobrostanu jest idea „pięciu wolności”. Według niej zwierzęta powinny być wolne od:

1) głodu i pragnienia - zapewnienie dostępu do świeżej wody i pokarmu, który utrzyma zwierzęta w zdrowiu oraz do zainstalowania odpowiedniej infrastruktury do żywienia i pojenia zwierząt w higienicznych i bezpiecznych warunkach

2) dyskomfortu fizycznego i psychicznego - odpowiedniego schronienia i miejsca odpoczynku

3) bólu, urazów i chorób - zapobieganiu, szybkiej diagnozie i leczeniu. Każde zwierzę musi być otoczone profesjonalną opieką weterynaryjną, zaś w przypadku zwierząt chorych lub rannych interwencja musi być niezwłoczna. Wszelkie zabiegi, takie jak dozowanie antybiotyków czy szlifowanie kiełków mogą wykonywać tylko doświadczone oraz przeszkolone osoby.

4) strachu w relacji z człowiekiem, odpowiedniej przestrzeni, warunków i towarzystwa innych zwierząt tego samego gatunku - zwierzęta gospodarskie muszą mieć zapewnioną przestrzeń bytową, której wielkość uzależniona jest od gatunku zwierzęcia i systemu produkcji, przestrzeń ta powinna pozwalać na swobodę ruchu i ekspresję behawioru

5) powinny być zdolne do wyrażania normalnego zachowania - zapewnienie opieki i traktowanie, które nie powoduje psychicznego cierpienia zwierząt, hodowcy są zobligowani do codziennego doglądania utrzymywanych zwierząt i ograniczania ich stresu. Istnieje też szereg dobrych praktyk, mających na celu ograniczenie tych negatywnych odczuć za pomocą odpowiednich zabawek i akcesoriów.

Wysoki poziom dobrostanu oznacza więc:

• Zwierzęta klinicznie zdrowe.

• Zachowanie w normie wskaźników fizjologicznych.

• Przejawianie różnorodnych form normalnego zachowania i utrzymanie wzorców behawioralnych stosownych do danego gatunku.

Lekarze weterynarii przez swoją pracę są pewnego rodzaju strażnikami dobrostanu zwierząt domowych. Podczas wizyt w gabinecie mogą zauważyć przejawy różnego rodzaju zaniedbań. Ich autorytet wśród społeczeństwa pozwala też na szerzenie wśród właścicieli zwierząt dobrych praktyk i odpowiedniej postawy w zakresie opieki i pielęgnacji. Ta odpowiedzialność społeczna stawia więc przed lekarzami weterynarii wiele zadań. Aby zapewnić przestrzeganie najwyższych standardów dotyczących dobrostanu zwierząt, WSAVA wzywa organizacje członkowskie oraz lekarzy weterynarii do:

1. Promowania odpowiednich szkoleń naukowych i fachowej wiedzy.

2. Kształcenia i szkolenia się w zakresie najnowszych metod monitorowania zdrowia i dobrostanu zwierząt.

3. Stosowania opartego na naukowych metodach monitorowania dobrostanu zwierząt, wykorzystującego wskaźniki stanu fizycznego, funkcjonalnego i behawioralnego zwierzęcia.

4. Rozwijania i utrzymywania kultury pracowników zajmujących się regularnym monitorowaniem zachowania oraz zdrowia zwierząt towarzyszących pozostających pod ich opieką, aktualizowanie wszystkich dokumentów dotyczących pacjentów.

5. Opieki nad zwierzętami domowymi w trakcie ich całego życia, a także opracowania i wdrożenia specjalnych zasad dotyczących zwierząt bardzo młodych, chorych, rannych i geriatrycznych.