Zoofizjoterapia część I - Fizykoterapia

Zoofizjoterapia – co to jest i jakie dziedziny obejmuje?

Terminem zoofizjoterapia określa się rehabilitację fizyczną zwierząt. Jest to dynamicznie rozwijająca się dziedzina medycyny weterynaryjnej. Rehabilitacja zmniejsza stany zapalne, pomaga zlikwidować obrzęki, przyspiesza gojenie. Przy czym jest nieinwazyjna i - prawidłowo prowadzona - nie wywołuje skutków ubocznych. Jest niefarmakologiczną metodą leczenia bólu różnego pochodzenia, po urazach ortopedycznych oraz w przypadku chorób neurologicznych.

U zwierząt wykorzystywanych w sporcie ma zastosowanie jako uzupełnienie i urozmaicenie treningu, w celu zapobiegania kontuzjom oraz jako terapia jeśli dojdzie do urazu. Wzmacnia odporność i kondycję, pomaga kontrolować masę ciała pupili, a w przypadku zwierząt starszych znacząco poprawia jakość życia i samopoczucie. Zaangażowanie właściciela w proces leczenia wzmacnia więź z podopiecznym. Rozwiązania od lat z powodzeniem wykorzystywane u ludzi (a pierwotnie testowane w oparciu o modele zwierzęce) są coraz powszechniej stosowane w leczeniu zwierząt. Zoofizjoterapia obejmuje fizykoterapię, kinezyterapię i terapię manualną. Metody te wzajemnie się przenikają i uzupełniają.

Czym jest fizykoterapia oraz jak przebiega?

Fizykoterapia to leczenie z wykorzystaniem czynników fizycznych: temperatury, promieniowania, ultradźwięków, prądu elektrycznego i pola magnetycznego . 

W termoterapii wykorzystuje się ocieplanie lub ochładzanie miejsca zmienionego chorobowo.W najprostszej formie stosuje się okłady; zimne, lub ciepłe, kompresy, czy aerozole działając miejscowo.  Z definicji Ciepłolecznictwo to  forma termoterapii polegająca na przekazywaniu do organizmu energii cieplnej na drodze przewodzenia, przenoszenia lub promieniowania. Podniesienie temperatury powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i zwiększenie metabolizmu tkanek. Zwiększa także zakres ruchów pacjenta, zmniejszając sztywność ścięgien i rozgrzewając mięśnie. W ten sposób działa przeciwbólowo. Często ciepłolecznictwo jest wstępem do innych zabiegów fizjoterapeutycznych.

Zimnolecznictwo czyli leczenie zimnem, jest jedną z najstarszych metod fizykoterapii. Polega na stosowaniu materiałów lub substancji w celu odprowadzenia ciepła z ciała i uzyskaniu miejscowego lub ogólnoustrojowego efektu terapeutycznego. Stosowane jest po intensywnych zabiegach fizjoterapeutycznych aby zmniejszyć dyskomfort spowodowany stanem zapalnym tkanek. Krioterapia to forma zimnolecznictwa z zastosowaniem ujemnych temperatur. Obejmuje zabiegi miejscowe i ogólnoustrojowe. W pierwszej fazie działania naczynia krwionośne obkurczają się, a metabolizm komórkowy zwalnia.  Druga faza to gwałtowna reakcja obronna organizmu: rozszerzenie naczyń powierzchniowych, zwiększenie przepływu krwi i przemiany materii. Następuje redukcja obrzęku, pobudzenie układu nerwowego i odpornościowego.

Inne czynniki fizyczne wykorzystywane w termolecznictwie to woda, promieniowanie, laser i ultradźwięki.

Hydroterapia - na czym polega?

Pojęcie hydroterapia, czyli leczenie wodą jest bardzo obszerne. W Polsce to jedna z najbardziej popularnych metod rehabilitacji zwierząt. Poprzez swoje właściwości fizyczne woda korzystnie wpływa na organizm. Jej działanie potęguje użycie dyszy w przypadku biczy wodnych oraz temperatura zastosowana w zabiegu. W termoterapii główne znaczenie ma duże ciepło właściwe wody i jej  duża bezwładność cieplna. W basenie, czy na bieżni wodnej stosuje się ciepłą wodę  by rozluźnić mięśnie, więzadła i ścięgna, zwiększając zakres ruchów zwierzęcia. Pod wpływem ciepła naczynia krwionośne rozszerzają się. W efekcie tkanki są lepiej dotlenione i odżywione, co przekłada się na większą efektywność ćwiczeń i szybsze ich efekty. Dodatkowo ciepła woda wpływa odprężająco, a zrelaksowany pacjent, to współpracujący pacjent. Chłodna woda w kontakcie rozgrzaną skórą odprowadzając ciepło z ciała zmniejsza skutki mikrourazów, co sprzyja szybszej regeneracji po intensywnym  wysiłku.

W hydroterapii stosuje się także kąpiele solankowe. Zmniejszają  pobudliwość nerwów czuciowych i ruchowych. Pobudzają ukrwienie skóry, poprawiając jej kondycję. 

Fototerapia dla zwierząt – jakie światła się wykorzystuje?

Leczenie światłem, inaczej fototerapia ma bardzo szerokie zastosowanie. To bezpieczna, naturalna metoda stosowana w rehabilitacji i profilaktyce urazów aparatu ruchu.  Korzystnie wpływa na kondycję skóry, pomagając w problemach dermatologicznych. Barwa światła determinowana jest przez długość fali. W zabiegach fizykoterapeutycznych wykorzystuje się:

• Krótkofalowe (1200-1400 nm) promieniowanie podczerwone (IR-A),

które działa rozgrzewająco, przyspiesza resorpcję wysięków, hamuje reakcje zapalne, wspomaga regenerację mięśni grzbietu i kręgosłupa oraz stawów. 

Pobudza wydzielanie endorfin, korzystnie wpływa na układ trawienny, a także  zwiększa płodność. Terapia światłem podczerwonym ma zastosowanie również w przypadku trudno gojących się ran. Naświetlanie przed treningiem czy zawodami przygotuje aparat ruchu do wysiłku, a po aktywności lub kąpieli osuszy i zrelaksuje. W fizjoterapii weterynaryjnej stosuje się lampy sollux oraz solaria dla zwierząt. Lampy sollux emitują światło białe i czerwone. Można je doposażyć w filtry, przepuszczające fale określonej długości:

- czerwony przepuszcza promienie czerwone i podczerwone, które działają stymulująco,
- niebieski przepuszcza promienie niebieskie, działające obkurczająco i łagodząco.

• Promieniowanie ultrafioletowe (o długości fali poniżej 430 nm) jest emitowane przez lampy kwarcowe oraz niektóre lasery. Naświetlanie  promieniami UV przyspiesza mineralizację kości, obniża ciśnienie, zmniejsza stężenie kwasu mlekowego, poprawia stan skóry, stymuluje wytwarzanie witaminy D.  Dodatkowo ultrafiolet posiada działanie bakteriobójcze.

• Światło spolaryzowane to fale o długości w zakresie 480 – 3400 nm (obejmujące światło widzialne i podczerwone) emitowane przez urządzenie BIOPTRON.  Ma wiele zastosowań: przyspiesza proces gojenia się ran, łagodzi stany zapalne, działa wirusobójczo. Działa również antydepresyjnie i podnosi odporność. W zależności od potrzeb pacjenta stosuje się filtry przepuszczające fale o pożądanej długości.

Jak działa jest laseroterapia? 

Laseroterapia to obecnie najskuteczniejsza metoda leczenia bólu oraz regeneracji tkanek. Działa stymulująco na wydzielanie endorfin, przyspiesza zrost kostny i gojenie ran.  Laser emituje promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie światła widzialnego, ultrafioletu lub podczerwieni. Światło lasera jest monochromatyczne; fale wiązki są skupione i głęboko penetrują obszar zabiegowy. 

W fizjoterapii wykorzystuje się lasery biostymulacyjne emitujące fale w zakresie 650-660nm (tzw. zimny laser) oraz  810 nm, 980 nm, 1064 nm (laser wysokoenergetyczny). Zimna laseroterapia to proces atermiczny, mający zastosowanie również w stanach ostrych. Laser wysokoenergetyczny głębiej penetruje tkanki i obejmuje większy obszar zabiegowy. Łączy biostymulację oraz stymulację fotomechaniczną, która blokuje ścieżki bólowe w układzie nerwowym, przynosząc natychmiastową ulgę. Ponadto, mechaniczna fala stymuluje miejscowe mikrokrążenie i wspiera drenaż limfatyczny w obszarze zabiegowym. 

Biostymulacyjne działanie urządzenia opiera się na wykorzystaniu ciągłej emisji światła i obejmuje zarówno obszar patologii, jak i jego najbliższej okolicy. Aplikator jest ciągle w ruchu imitując ruch skanowania, przestrzegając kierunku włókien mięśniowych. Podczas tego trybu pracy pacjent odczuwa delikatne ciepło. Tryb analgetyczny (impulsowy), o silnym działaniu przeciwbólowym pozwala na redukcję efektów termicznych nawet przy wyższych intensywnościach.

Terapia ultradźwiękowa – jak się stosuje?

Ultradźwięki to fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości (20 kHz do 1 GHz), niesłyszalne dla ludzkiego ucha. Fale akustyczne oddziaływują na tkanki w dwojaki sposób:

1. wywołują Efekt termiczny - rozgrzewanie tkanki w wyniku oddania energii fali akustycznej (stosowane miejscowo w trybie ciągłym)

2. Efekt atermiczny (mikromasaż), w wyniku zmiany ciśnienia wywołanego przepływem fali (stosowne w trybie pulsacyjnym)

Zabiegi z wykorzystaniem głowicy ultradźwiękowej można także wykonywać w wodzie. Sonoterapia działa między innymi przeciwzapalnie i przeciwbólowo, zwiększa procesy wchłaniania, zmniejsza napięcie mięśni, przyspiesza gojenie ran a także zwiększa rozciągliwość tkanki łącznej. Stosowana jest w leczeniu urazów ścięgien, więzadeł, torebek stawowych i mięśni. Ultradźwięki mają zastosowanie także w procesie sonoforezy, czyli wprowadzeniu substancji czynnej w głąb zmienionej chorobowo tkanki. Zaletą tej metody podaży leku  jest ominięcie drogi pokarmowej, precyzyjne działanie i szybsza reakcja organizmu. Terapia głęboką stymulacją kawitacyjną wykorzystuje ultradźwięki o niskiej częstotliwości (38 kHz), penetrujące tkanki głębiej, niż fale o wysokiej częstotliwości.

SIRIO - aparat do głębokiej stymulacji kawitacyjnej działa na zasadzie połączenia zjawiska stabilnej kawitacji, efektu termicznego oraz drgań mechanicznych. Efekty terapeutyczne uzupełniają się, zwiększając metabolizm tkanek i znacznie przyspieszając regenerację. Zlecana jest w ostrych i przewlekłych stanach zapalnych, zwapnieniach, urazach oraz innych schorzeniach układu ruchu.

Działanie terapii radiofalowej (TR Therapy)

Precyzyjne działanie terapii radiofalowej przy użyciu urządzenia BTL 6000 TR-Therapy Elite ukierunkowanej na hipertoniczne włókna mięśniowe wywołuje ich natychmiastowe rozluźnienie. Efekt miorelaksacji opiera się przede wszystkim na rozszerzeniu naczyń krwionośnych, które następuje już w trakcie zabiegu i jest odpowiedzialne za większe zaopatrzenie tkanek w substancje odżywcze oraz szybsze usuwanie metabolitów.  Najczęstszymi wskazaniami są: miejscowe przykurcze mięśniowe, punkty spustowe, schorzenia mięśni oraz ścięgien, dolegliwości ze strony kręgosłupa. Ponadto terapia ta doskonale sprawdza się w przypadku urazów i związanych z nimi obrzęków. W połączeniu z kinezyterapią daje spektakularne rezultaty. 

Wykorzystanie fal uderzeniowych w leczeniu zwierząt 

Terapia falami uderzeniowymi (SWT) jest jedną z najlepszych i najskuteczniejszych metod leczenia przewlekłych schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego i likwidacji zwapnień. To nieinwazyjne, nowoczesne działanie w walce z przewlekłym bólem.

Fale uderzeniowe to fale akustyczne, generowane są przez mechanizm pneumatyczny. Energia kinetyczna przenoszona jest z aplikatora do przekaźnika fali uderzeniowej, a następnie w głąb tkanek. Dzięki dostarczonej energii następują procesy leczenia oraz regeneracji tkanek miękkich. Fala uderzeniowa skupiona (FSWT) jest jedyną nieinwazyjną alternatywą dla zabiegów chirurgicznych, leczącą zarówno przyczyny, jak i objawy przewlekłego bólu. W elektroterapii wykorzystuje się działanie prądu stałego oraz impulsowego o niskiej i średniej częstotliwości. Zabiegi mają działanie biostymulacyjne, przeciwzapalne i przeciwbólowe. 

Rehabilitacja zwierząt przy użyciu prądu

Galwanizacja opiera się na zastosowaniu prądu stałego przepływającego poprzecznie lub podłużnie, w zależności od rozmieszczenia elektrod. Efekt zabiegu uzależniony jest od ładunku elektrody czynnej. Anoda działa przeciwbólowo i obkurcza naczynia krwionośne, katoda wykazuje działanie pobudzające, przekrwienne. 

Jonoforeza polega na wprowadzeniu do tkanki leku z wykorzystaniem prądu stałego. Katodę używa się do wprowadzenia jonów o ładunku dodatnim (np. chlorek wapnia), anodą natomiast wprowadza się jony ujemne (np. heparynę).

Elektrostymulację, czyli stymulację nerwowo-mięśniową (NMES) stosuje się w celu wywołania skurczów mięśnia lub całej grupy mięśniowej z wykorzystaniem prądu impulsowego niskiej częstotliwości. Elektrody umiejscawia się w punktach motorycznych mięśnia. Wskazaniem do zabiegu są przede wszystkim atrofie mięśni.

TENS, inaczej przezskórna stymulacja nerwów jest doskonałą metodą terapii bólu zarówno ostrego, jak i przewlekłego. Elektrody umieszcza się na obszarze dotkniętym bólem. Katodę wzdłuż nerwu lub w punkcie motorycznym, a anodę na korzeniu nerwowym. Stosuje się prąd o niskiej częstotliwości 

Magnetoterapia jako element fizjoterapii

Terapia polem magnetycznym (magnetoterapia) jest formą fizjoterapii, która wykorzystuje pulsujące pole magnetyczne do wytworzenia energii elektromagnetycznej. Dzięki aparacie BTL 5000 SWT POWER energia magnetyczna przenika przez wszystkie struktury ustroju, uruchamiając procesy fizjologiczne, zwłaszcza w obrębie błon biologicznych.  Jest to metoda nietermiczna, a więc możliwa do stosowania w stanach ostrych i podostrych. Zabiegi nie wymagają golenia pacjenta, można je wykonać przez gips lub opatrunek. Mefitalowe implanty także nie są przeciwwskazaniem. 

Zastosowanie urządzeń emitujących pole magnetyczne, elektromagnetyczne, prąd, światło lub ultradźwięki uzupełnia lub zastępuje metody farmakologiczne i chirurgiczne w leczeniu i rekonwalescencji zwierząt. Dla uzyskania najlepszych rezultatów konieczna jest ścisła współpraca pomiędzy zoofizjoterapeutą, a lekarzem weterynarii.